AHİLİKTE KARİYER EĞİTİMİ
Ahilik değerleri içinde eğitimin, özellikle de mesleki eğitimin yeri çok büyüktür. Bunu bir mesleği olmayanın, Ahilik teşkilatına üye olamamasından biliyoruz.
Mesleki eğitimin amacı; işinde uzmanlaşmış en yetenekli kişiye, en kaliteli ürünü ürettirerek verimliliği artırmaktır. Ahiler meslek kariyerlerinde kuralları belirlenmiş ve sıkı biçimde denetlenen eğitim süreçlerinden geçerlerdi. Çocukluk çağında başlayan bu süreç sıkı bir eğitimle birlikte ustalaştıktan sonra şed kuşanarak esnaflar arasına katılmayla tamamlanıyordu.
YAMAKLIK DÖNEMİ
Bu dönem, Ahilik sistemindeki mesleki kariyerin başlangıcıdır. Yamaklar, bir usta yönetimindeki atölyeye yaklaşık on yaşlarında velisi tarafından getirilirdi. Bu veli genel olarak çocuğun babası olurdu. Velisi Ahi esnafa, küçük çocuğunu “Eti senin kemiği benim” deyimi ile büyük sorumluluk yükleyerek teslim ederdi.
Yamak iş yerinde mesleki eğitim görürken, Ahilik merkezinde de Ahilik kuralları ve sosyal görgü kuralları öğretilir. Bu merkezlerde okuma yazma öğretilmesine özel önem verilirdi. Yamaklık süresi ise iki yıldı.
ÇIRAKLIK DÖNEMİ
Meslek sahibi olmak isteyen çocuk, yamaklık döneminde, sosyal alanda eğitim alıp, Ahilik sistemini tanırken, mesleki eğitimine çıraklık döneminde başlamaktadır. Çıraklık dönemini, mesleğe giriş aşaması olarak değerlendirmek mümkündür.
Yamaklık süresini bitirmiş olan çırak adayı, velisinin, ustasının, kalfalarının ve Ahi başkanının bulunduğu bir özel törenle çıraklığa terfi ettirilirdi. Bu toplantıda çırağın alacağı ücrette tespit edilirdi. Çırağın alacağı ücretin iki haftalık tutarı ustası tarafından orta sandığına aidat olarak yatırılırdı.
Ahilik sisteminde çırak hem meslek öğrenen bir öğrenci hem de üretime katkı yapan bir sanatçıdır. Yani mesleki eğitim bir çırak için hem teorik hem de uygulamalı olarak devam etmektedir. Çıraklık süresi, seçilen mesleğe göre değişmektedir. Genel olarak 1001 gün olan bu süre, kuyumculuk gibi öğrenimi güç olan işlerde 20 yıla kadar çıkabilmiştir.
Çıraklar Ahilik sisteminin garantisi altındaydı. Ustası çırağın haklarını koruyup, onu sosyal ve mesleki olarak yetiştirmekten sorumluydu. Çırak ise; hayatı boyunca başladığı işte kariyerini tamamlar, asla başka bir dükkana gitmeyi düşünmezdi. Çırağın haklarını sömüren veya çırağını iyi yetiştirmeyen ustalara Ahi birliğince ceza verilir ve bir daha çırak edinemezdi.
KALFALIK DÖNEMİ
Kalfalık dönemi mesleki kariyerin olgunlaşma dönemidir. Asıl eğitim çıraklık döneminde verilir. Kalfalık dönemi ise; yapılan mesleğin inceliklerinin öğrenildiği, sorumlulukların arttığı ve mesleki kariyerin son aşamasına geçildiği dönemdir. Kalfalar artık tüketicinin beğenisine uygun kalitede ürün yapabilecek olgunluğa erişirlerdi. Kalfalar dükkan sahibi usta olmadığı zamanlarda, işyerini yönetirlerdi.
Kalfalar Ahilik sisteminin eğitiminden geçmiş, toplumda yerlerini almaya hazır gençlerden oluşuyordu. Kalfalara mesleki eğitimin yanında ok, atıcılık, binicilik, kılıç kullanma sanatı gibi askeri eğitimde veriliyordu. Ahilik sisteminin vatan savunmasında yapmış olduğu hizmetler bu askeri eğitimin bir sonucudur.
Kalfalar üç yıllık bir eğitimden sonra; çok özel bir törenle, dualar eşliğinde, şed kuşanarak usta olurlardı.
USTALIK DÖNEMİ
Şed kuşanarak usta olan kişiler, dükkan açma iznini almış sayılırdı. İsteyen usta çalıştığı ustanın dükkanında çalışmaya devam edebilirdi. İsteyen usta ise, ayrı bir atölye veya dükkan açıp mesleki üretime girişimci olarak devam ederdi.
Usta olmuş bir Ahi, mesleki kariyerinin zirvesine ulaşmış olurdu. Bu aşamadan sonra sanatında ilerlemek; kendi çalışma ve yaratıcılığıyla aynı zamanda da diğer meslektaşlarıyla yardımlaşmasıyla olurdu.
