Özellikle tek tırnaklı hayvanlar, binek ve yük hayvanı olarak kullanılır. Yük hayvanı olarak kullanılan veya uzun yola götürülen hayvanların tırnakları bastıkları taş veya çakıllar yüzünden aşınır ve hayvanları rahat yürüyemez hale getirir.
O zaman da ne yük ne de binek hayvanı olarak onlardan istifade edilemez. Bunu önlemek için demirciler örste döverek biçimlendirdikleri demir aletleri hayvanların tırnaklarına çakarlar. Böylece tırnaklarının aşınması, önlenir. Bu çakılan parçaya Nal, nalı çakmaya, hayvanları nallamak, bu işi yapana da Nalbant adı verilir.
Hayvanlar Nasıl Nallanır?
İş yapacak yaşa gelmiş tek tırnaklı hayvanlar veya çifte koşulacak güce erişen inekler/öküzler için bir· nalbant çağrılır. Veya hayvanlar bir nalbantta götürülür. Önce hayvanın tırnakları incelenir. Nallan maya uygun olup olmadığı gözlenir. Eğer uygunsa,
- Özel bir keski/bıçakla tırnaklar düzeltilir.
- Ayağa uygun boyda nallar alınır ve hayvanın ayağına yerleştirilir.
- Nal, kolay eğilebilen ve çakıldığı yerde hayvanın etine değmeyecek şekilde çakılır.
- Çivi dışarı çıktığı yerden kerpeten ile kesilir ve çekiçle dövülüp/eğilip çıkmayacak hale getirilir.
- Çakma işlemi bittikten sonra törpü ile törpülenip hayvana zarar vermeyecek şekilde düzeltilir.
- En sonunda hayvanın toynağı/tırnağı törpülenip nalın dışında kalan kısımları düzeltilir. Ovada yaşayan ve kullanılan bir hayvan nallandı mı bir yıl kadar sorunsuz yürüyebilir. Dağlık bölgelerdeki hayvanlar senede en az iki kez nallanmak ihtiyacındadır.
Hangi Hayvanlar Nallanır?
Tarihi kayıtlara bakıldığı zaman ilk göze çarpan ve insanoğlunun ilk ehlileştirip kullandığı hayvan attır. O ta baştan beri atı hem savaşta binek hayvanı olarak hem de arabaları çeken yük hayvanı olarak kullanmış ve toynaklarının aşındığının ve korunması gerektiğinin farkına varmıştır. Dolayısıyla ilk nalladığı hayvan attır. Ve nallardan bahsederken kullanılan söz “At nah” sözüdür.
Bir atın nallama isteyip istemediği önce kontrol edilir. Nalbant kullandığı aletlerle ön hazırlığı yapar. Eski nal ve çivileri söker, toynağın büyümüş artıklarını keser. Kullandığı aletin adı Kayar’dır. Onun için bu işleme kayar etmek denir.
Ondan sonra gerekeni yapar. İkinci nallanan hayvan katırdır. Katıra çakılan da ata çakılan nalın aynisidir. Tırnağın çevresini kapsayacak ve ortası boş kalacak şekildedir. Yalnız, katırın toynakları ata göre daha küçük ve daha incedir. Dolayısıyla nalı biraz daha incedir. İşlemi de ona göre değişir.
Üçüncü nallanan binek ve yük hayvanı eşektir. Eşek, 2000’li yıllarda gücünden hala istifade edilen bir hayvandır. Toynakları ata ve katıra göre daha dardır. Onun için nalları da değişiktir. Eşeğin toynak ortası daha yumuşak ve daha hassastır. Onun için eşeğe çakılan nal, bütün toynak altını kaplayacak şekildedir ve düzdür. Eşeğin nallanması da ayni yöntemle yapılır.
Dördüncü nallanan hayvan inektir. Dağlık köylerde etraf taşlık veya çakıllıdır. Öküz ve inekler üç ay boyunca sapan çekmek zorundadır. Onun için onlar da nallanır. Yalnız inekler ve öküzler çift tırnaklıdır. Onun için iki yarım nal kullanılır. Her çift döneminde onlar da kontrolden geçirilir, fazla tırnakları kayar edilir ve yeni nal çakılır. Çift mevsimi (sürme mevsimi) bittikten sonra nalları sökülüp tırnakları temizlenir.
Nalbant’ın kullandığı aletler
Bir nalbantsın kullandığı aletlerin başında nal gelir. Yukarıda da anlatıldığı gibi nallanacak hayvanın cinsine göre, farklı nal kullanılır.
İkinci kullanılan malzeme çekiçtir. Bu, nalı tutacak olan çivileri çakmaya yarar. Bölgelere ve ülkelere göre değişiklik gösterebilir.
Üçüncü malzeme çividir. Nallama çivileri iri başlı ve yumuşaktır. İri başlı olmasının sebebi erken aşınıp nalın düşme sini önlemek içindir. Yumuşak olması da eğilebilmesi içindir. Kolay şekillendiği için hayvana rahatsızlık vermez.
Dördüncü alet keskidir. Bu keski ile tırnağın fazlalıkları kesilip düzeltilir. Nalın düzgün konması sağlanır. · Keskinin diğer adı kayardır.
Beşinci alet kerpetendir. Kerpeten eskimiş çivileri sökmeye yaradığı gibi, yeni çakılan çivilerin fazlalıklarının da kesilme sine de yarar.
Altıncı ve son alet de Törpüdür. Törpü gerek kesilen çivinin sivri uçlarını gerekse nalın dışında kalan tırnakları törpüleyip düzeltmeye yarar. Böylece hayvan yürürken kendi kendine zarar veremez.
Motorlu arabalar çıktıktan bu yana binek hayvanına, traktör çıktıktan bu yana da yük ve hizmet hayvanına gerek kalmamış tır. Nallanacak hayvan kalmayınca, nal bantlara da gerek kalmamıştır.
Günümüzde koşu atlarının dışında nallanacak hayvan kalmadığı için de Nalbantlık tarihe karışmıştır.
